Ի՞նչ են սովորում ուսանողները` Վիքիպեդիայում խմբագրելով

Աղբյուրը. https://wikiedu.org/blog/2017/06/19/what-students-learn-from-contributing-to-wikipedia/

Հեղինակ`  Helaine Blumenthal

2010 թվականից սկսած` 36.000 ուսանողներ ԱՄՆ-ում և Կանադայում խմբագրում են Վիքիպեդիան որպես դասապրոցեսի մաս: Վիքիպեդիայում կատարած նրանց ներդրումը հեշտ է գնահատել. նրանք ավելացրել են ավելի քան 30 միլիոն բառ (Բրիտանիկա հանրագիտարանի վերջին տպագիր հրատարակության երկու երրորդ մասի չափով) ակադեմիական առարկաների վերաբերյալ, որոնք կա՛մ իսպառ բացակայում էին, կա՛մ զարգացման մեծ կարիք ունեին: Իսկ ի՞նչ է տալիս Վիքիպեդիայում խմբագրելը հենց իրենց` ուսանողներին: Մինչև վերջերս այս հարցին ավելի դժվար էր պատասխանել:

Վիքիպեդիայում կատարած ներդրումների ազդեցությունն ուսանողների վրա հասկանալու համար Վիքի Կրթական Հիմնադրամն ուսումնասիրություն է անց կացրել 2016 թվականի աշնանային ուսումնական կիսամյակի ընթացքում: Մանրամասնորեն ուսումնասիրելով տեղեկությունների և՛ որակական, և՛ քանակական կողմերը, ուսումնասիրությունը պարզել է, որ Վիքիպեդիայում ներդրում կատարելն օգնում է ուսանողներին զարգացնել թվային գրագիտությունն ու քննադատական ուսումնասիորւթյան հմտությունները, նպաստել նրանց` հանրության համար գրելու կարողության զարգացմանը, ընդլայնել համագործակցելու հմտությունները: Ուսանողները նաև ձեռք են բերում արժեքավոր գնահատական իրենց կողմից ամեն օր օգտագործվող տեղեկատվության աղբյուրի` Վիքիմեդիայի վերաբերյալ: 

Թվային գրագիտություն և քննադատական ուսումնասիրություն

Մի ժամանակաշրջանում, երբ կեղծ լուրերը գերիշխող են, և այդ միտումն աճում է, ուսանողների համար կարևոր է սովորել` ինչպես տարանջատել վստահելի աղբյուրները ոչ վստահելիներից: Ուսումնասիրությունը պարզել է, որ հարցմանը մասնակցածների 96%-ը կարծում է, որ Վիքիպեդիայում արված ներդրումը շատ ավելի արժեքավոր է ուսանողներին թվային գրագիտություն սովորեցնելու համար, քան ավանդական ներդրումները, և 85 %-ը կարծում է, որ Վիքիպեդիայում ներդրումները շատ ավելի արժեքավոր են առցանց վստահելի աղբյուրները տարբերել սովորելու համար:  Ուսումնասիրությանը մասնակցող ֆոկուս խմբերից մեկի ուսանողներից մեկը Վիքիպեդիայում ներդրումներ կատարելու մասին ասել է.  «Այն բարձրացնում է լավ տեղեկատվության իմացությունը, հասկանալի է դառնում վատ տեղեկատվությունը... դու ավելի շատ հարցեր ես ունենում և քո կարդացած տեղեկատվության հավաստիության վերաբերյալ առավել վստահ ես»:

Կրթության կարևորության մասին. մտածելու համար

Հունիսի 6-11-ը Աղվերանում մասնակցեցի Ուսուցիչների վիքի-դասընթացի 5-րդ փուլին: Այս տարի, ի տարբերություն նախորդ տարիների, դասընթացի ֆորմատը մի քիչ այլ էր. բացի խմբագրելուց և խմբագրման գործիքները նորեկներին սովորեցնելուց, այս տարի ուսուցիչները նաև մի քանի հանդիպումներ ունեցան կրթության ոլորտի մասնագետների հետ ու զրուցեցին կրթության նորագույն միտումներից, հաջողության հասնելու սովորույթներից, որոնք արժե փոխանցել աշակերտներին, քննարկվեցին կրթության ոլորտի խնդիրներ: Ուսուցիչների հետ ամենաերկար ժամանակ անցկացրեց կրթության փորձագետ, «Վիքիմեդիա Հայաստան» գիտակրթական հասարակական կազմակերպության գործադիր տնօրեն Արթուր Խալաթյանը: Արթուրը մի քանի թեմաներ ներկայացրեց, զրուցեց ուսուցիչների հետ` իսկապես կարևոր ու կիրառական խորհուրդներ տալով:

21-րդ դարը գիտելիքի դար է.  գիտելիքն այն միջոցն է, որ մարդուն հնարավություն է տալիս ապրել ավելի հարմարավետ: Եվ ուսուցիչների առաջին խնդիրն է երեխային գիտելիք փոխանցել: Ահա այստեղ նշեմ այն գործնական խորհուրդները, որոնք առաջին բառերից այնքան պարզ են թվում ու հաճախ` իրականում դժվար կիրառելի:

«Երեխան ամենալավը հիշում է այն գիտելիքը, որը կիրառում է, որն իր համար իմաստալից գործ է», ասում է Արթուր Խալաթյանը (մոտավոր մեջբերում): Որպես ստացած գիտելիքի պրակտիկ կիրառում` Արթուրը նշում է, օրինակ, աշակերտի կողմից Վիքիպեդիա ազատ հանրագիտարանում խմբագրումներ կատարելու հնարավորությունը, որի արդյունքում երեխան ստանում է պրոդուկտ և իր աշխատանքը կարևորված ու գնահատված է տեսնում:

Այսօր դպրոցի դերն է ոչ միայն գիտելիք փոխանցել երեխային (դա թերևս լավագույնն այսօր ստացվում է Google որոնողական համակարգի մոտ), այլ առավել առաջնային է նրան տալ քննարկելու մշակույթ, ստեղծել համապատասխան միջավայր` թիմային հաջողված աշխատանք կատարելու համար: Գործնական քայլերից է նրան ստեղծագործական մոտեցում պահանջող հանձնարարություններ տալը, որոնց արդյունքում նա արտադրանք կստանա: Օրինակ` բարձր դասարանի աշակերտներին կարելի է հանձնարարել որևէ առարկայից տեղեկատվական մատչելի պոստեր պատրաստել ավելի ցածր դասարանների աշակերտների համար:

Կարևոր հատկություն է աշխատանքը ճիշտ պլանավորներն ու նշումներ անելը: Այս հատկությունները դպրոցում ձեռք բերելով` երեխան դրանք իր հետ կտանի կյանքի մյուս ոլորտներ ևս` էապես ժամանակ շահելով:

Կիրառելի է այն գիտելիքը, որը համակարգված է. ինչպես գլխում, այնպես էլ` գրադարակում: «Որակյալ նոթերը կօգնեն երեխային  արագ, առանց ժամանակ կորցնելու  գտնել իրեն անհրաժեշտ տեղեկատվությունը, օգտագործել այն, կրկնել քննությունից առաջ», համոզված է Արթուրը:

Եթե երեխան ունի լավ նոթ, նա դա կարող է օգտագործել անգամ քննության ժամանակ: «Կյանքի ոչ մի իրական իրավիճակում չի արգելվում կողքից տեղեկություն ստանալ, ինչու՞ պետք է դպրոցում անիրական, կյանքից կտրված իրավիճակներ ստեղծել և չթույլատրել երեխային օգտագործել իր նոթերը», հարցնում է փորձագետը:

Եվ ի վերջո, նոթ գրելն ու ստացած գիտելիքը համակարգելը կազմակերպվածություն կբերի կյանքի բոլոր ոլորտներում:

Դասընթացի հյուրերից «Այբ» կրթական հիմնադրամի, «Այբ» դպրոցի համահիմնադիր, ՀՀ Կրթության և գիտության փոխնախարար Դավիթ Սահակյանն իր ելույթում առաջարկեց առաջ նայել ու մտածել մի քանի կարևոր հարցերի մասին, օրինակ, ի՞նչ գիտելիք ու հմտություն տալ երեխային, որը վաղը ռոբոտը չի կարող անել: Դրանք դեռևս ստեղծագործելու, վերլուծելու, քննադատելու, կարևոր որոշումներ ընդունելու կարողություններն են:

«Այո, 21-րդ դարը գիտելիքի ժամանակաշրջանն է, սակայն միայն գիտելիքն արժեք չի, այն պետք է արդյունք դառնա», ընդգծեց Դավիթ Սահակյանը:

Առջևում ամառային արձակուրդներն են, բոլորս ազատ ժամանակ ունենք մտածելու, կարդալու, նոր մեթոդներ գտնելու` ինքներս սովորելու ու սեպտեմբերից երեխաներին նոր հայացքով սովորեցնելու մասին:

Նայենք ապագային լայն բացված հայացքով:

Թամարա Գրիգորյան