Բոտերո. «մարմնեղ կերպարների» արվեստագետը

Վերջերս Երեւանի Կասկադ համալիրում տեղադրվեց կոլումբիացի նկարիչ եւ քանդակագործ Ֆերնանդո Բոտերոյի «Ծխող կինը» արձանը: Այն մեծ իրարանցում առաջացրեց երեւանաբնակ հասարակության մեջ, Բոտերոյի հերսոսուհուն ընդունեցին, մերժեցին, ամուսնացրին, հետ ուղարկեցին եւ այլն:

Համացանցում նայեցի, Բոտերոյի մասին հայերենով գրեթե տեղեկատվություն չգտա: Անգլերենից թարգմանաբար ներկայացնեմ կոլումբացի արվեստագետի կյանքն ու ստեղծագործությունը:

Եւ այսպես, ըստ Վիկիպեդիայի, Ֆերնանդո Բոտերո Ագուլոն ծնվել է 1932 թ. ապրիլի 19-ին: Նա կոլումբիացի ֆիգուրատիվ արվեստագետ է: Նրա աշխատանքները յուրահատուկ ոճ ունեն, որն իր անունով էլ կոչվում է, ''Boterismo'', «բոտերոյական»: Նրա աշխատանքներն ինքնություն ունեն, որը շփոթել հնարավոր չէ: Բոտերոն պատկերում է կանանց, տղամարդկանց, առօրյա կյանքը, պատմական դեմքեր ու դեպքեր, կենդանիներ եւ բնական աշխարհը: Նա ստեղծում է ծավալային կերպարներ եւ դրանք համեմում է ոչնչացնող քննադատությամբ , հեգնանքով, հումորով եւ անկեղծությամբ:

Բոտերոն ինքն իրեն անվանում է «ամենակոլումբիացին բոլոր կոլումբիացիներից»՝ չնայած Կուլբիայում տարվա մեջ մեկ ամիս է անցկացնում: Եւ սա շնորհիվ աշխարհում ընդունված արվեստի միջազգային միտումներից մեկուսացված լինելուն: 

Ազգային ճանաչում է ձեռք բերել 1958 թ,, երբ Կոլումբիացի արվեստագետների ցուցահանդեսում շահեց առաջին տեղը:  Մեծապես աշխատելով Փարիզում՝ վերջին երեք տասնամյակներում համաշխարհային ճանաչում է ձեռք բերել՝ իր նկարների ու քանդակների ցուցահանդեսները ներկայացնելով ամբողջ աշխարհում: Նրա աշխատանքները հիմնականում պահվում են մեծ թանգարաններում, հավաքածուները պահվում են կորպորացիաներում ու մասնավոր հավաքողների մոտ:

Կյանքը:

Ֆերնանդո Բոտերոն ծնվել է Կոլումբիայի Մեդելլին քաղաքում, Դավիդ Բոտերոյի եւ Ֆլորա Անգուլոյի ընտանիքում: Ընտանիքի երեք երեխաներից երկրորդն է: Հայրը, Դավիդը, վաճառական էր: Նա մահացել է, երբ Ֆերնանդոն ընդամենը չորս տարեկան էր: Մայրն աշխատում էր որպես դերձակ: Հորեղբայրը նրա կյանքում որոշիչ դեր ունեցավ: Չնայած Բոտերոն մեծանում էր թանգարաններում ներկայացված արվեստից մեկուսացած, սակայն բարոկկո ոճը նրա վրա մեծ ազդեցություն էր թողնում: Բարոկկոյին Ֆերնանդոն ծանոթ էր քաղաքում առկա եկեղեցիներից:

1944 թ. Բոտերոն, ավարտելով ճիզվիտական դպրոցը, գնաց մատադորների դպրոց: Վերջինում ուսուցումը տեւելու էր երկու տարի, ու ապագա արվեստագետին այնտեղ տարավ հորեղբայրը: 1948-ին, երբ Բոտերոն 16 տարեկան էր, տպագրեց իր առաջին իլուստրացիաները կիրակնօրյա El Colombiano օրաթերթում: Ստացած հոնորարը նա վճարեց Liceo de Marinilla de Antioquia ավագ դպրոց հաճախելու համար: Բոտերոյի աշխատանքն  առաջին անգամ ցուցահանդեսի մասնակցեց 1948-ին, որտեղ այն ցուցադրվեց շրջանի այլ արվեստագետների աշխատանքի հետ:

1949-1950 Բոտերոն աշխատել է որպես դիզայներ: Իսկ 1951-ին նա տեղափոխվեց Բոգոտա:  Նրա առաջին անհատական ցուցահանդեսը Բոգոտայի Galería Leo Matiz-ում էր: Դա տեղի ունեցավ Բոգոտա այցելելուց մի քանի ամիս անց: 1952-ին մի խումբ արվեստագետների հետ այցելեց Բարսելոնա եւ մնաց այնտեղ մինչեւ Մադրիդ մեկնելը: Մադրիդում Բոտերոն սովորել է Սան Ֆերնանդոյի ակադեմիայում: 1952-ին վերադարձավ Բոգոտա, որտեղ անհատական ցուցահանդես ունեցավ Leo Matiz պատկերասրահում:

1953-ին Բոտերոն տեղափոխվեց Փարիզ, որտեղ իր ժամանակի մեծ մասն անց էր կացնում Լուվրում, ուսումնասիրում էր այնտեղ ցուցադրված գործերը: 1953-54 թթ. ապրել է Իտալիայի Ֆլորենցիա քաղաքում եւ այնտեղ ուսումնասիրել է Վերածննդի վարպետների աշխատանքները: Վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում Բոտերոն հիմնականում ապրել է Փարիզում, բայց տարվա մի ամիսն անպայման անց է կացնում իր հարազատ քաղաք Մեդելլինում: Նա ավելի քան 50 ցուցադրություններ է ունեցել աշխարհի խոշորագույն քաղաքներում եւ նրա աշխատանքները վաճառվում է մի քանի միլլիոն դոլարներով:

Առաջին անգամ Բոտերոն ամուսնացել է Գլորիա Զեայի հետ, ով հետագայում դարձել է Կոլումբիայի մշակույթի նախարար: Նրանք երեք երեխա են ունեցել: 1960-ին նրանք բաժանվել են եւ երկուսն էլ կրկին ամուսանցել են:

1964-ից Բոտերոն սկսել է ապրել Սեսիլիա Զամբրանոյի հետ: 1974-ին նրանք որդի են ունեցել եւ 1975-ին բաժանվել են:

Բոտերոն երրորդ անգամ ամուսնացել է հույն արվեստագետ Սոֆիա Վարիի հետ: Նրանք ապրում են Փարիզում եւ տուն նաեւ Իտալիայում:

Ստեղծագործությունը:

Չնայած նրա աշխատանքներն ընդգրկում են լանդշաֆտներ ու կենդանի տեսարաններ, նա առավել կենտրոնացած է իրադարձային դիմանկարների վրա: Նրա նկարներն ու քանդակները եզակի են իրենց մարմնեղ, գեր ֆիգուրներով: «Գեր» բնորոշումն իր կերպարներին մի անգամ տվել է հենց Բոտերոն:

Բոտերոն իր «ընդարձակ մարդկանց» համար բացատրություն ունի.

«Արվեստագետը գրավվում է ձեւի մի որոշակի տեսակով եւ ինքն էլ չգիտի, թե ինչու: Դու կերպարն ընկալում ես բնազդաբար եւ միայն ավելի ուշ դու փորձում ես ռացիոնալիզացնել կամ անգամ արդարացնել այն»:

Բոտերոն աբստակտ արվեստագետ է ուղղության ամենահիմնական իմաստով: Գույները, ձեւերն ու ծավալն ընտրելիս նա հիմնվում է բնազդային գեղագիտական մտածողության վրա:

2004-ին Բոտերոն նկարների ցուցահանդես ներկայացրեց Կոլումբիայում, որոնք վերաբերում էին բռնությանը: Կտավներնը նա նվիրաբերեց Կոլումբիայի ազգային թանգարանին, որտեղ դրանք առաջին անգամ էին ցուցադրվում:

2005-ին նա մեծ ուշադրության արժանացավ շնորհիվ իր Abu Gharib շարքով, որն իր տեսակի մեջ առաջինն էր Եվրոպայում: Աշխատանքների հիմքը պատմություններն էին, որոնք պատմում էին Իրաքի պատերազմի ժամանակ Աբու Ղրաիբ բանտում ԱՄՆ զինծառայողների կատարած  չարաշահումների մասին: Բոտերոն հայտարարեց, որ այս աշխատանքներից ոչ մեկը չի վաճառի, բայց կնվիրաբերի դրանք թանգարաններին:

2006-ն Բոտերոն վերադարձավ իր վաղ ստեղծագործական կյանքի թեմաներին, որոնք են ընտանիքն ու մայրությունը: 2010-ին իր հարցազրույցներից մեկի ժամանակ Բոտերոն ասել է, որ ամեն ինչից հետո ինքը վերադառնում է ամենապարզ բաներին. հանգիստ կյանքին:

Աշխարհահռչակ արվեստագետի «Ծխող կինը» երրորդ աշխատանքն է, որ հանգրվանեց երեւանյան Կասկադում: Ծխող կնոջ «ընտանիքի» նախորդ անդամները Զինվորն ու Կատուն են: