Անկախության համը. մոմի հետքերն ու իմ սերնդի քաղցր մանկությունը

Հայաստանի անկախության մասին գրելն ինձ համար հեշտ չի: Գրել այդ մասին, նշանակում է գրել իմ մասին, իմ մանկության մասին, իմ ամենաիմի մասին, մի բան, որի մասին շատ-շատ եմ մտածել, հիշել, վերլուծել, բայց երբեք չեմ գրել:

21 տարի առաջ այս օրը ես երեք տարեկան էի ու կախված էի միայն մայրիկիցս: Անկախություն էր երկրում, թե կախում, ոչ հասկանում էի, ոչ էլ ինձ հետաքրքրում էր:

Գիշերը, երբ լույս չէինք ունենում, տատիկիս հետ տնով մեկ շրջում էինք մոմը ձեռքներիս: Ու հետո հաջորդ առավոտյան ես, մի փոքրիկ աղջնակ, իմ նման փոքրիկ մի դանակ ձեռքիս, քերում էի մոմի հետքերը, որ կաթել էին մեր գիշերային շրջագայության հետեւանքով: Գիշերները տատիկիս մոտ էի պառկում, քանի որ մեր բնակարանում շատ ցուրտ էր, ու նա էլ առիթն օգտագործելով, ինձ ռուսերեն բառեր էր սովորեցնում: Տատիկս թերեւս դեռ լավ չէր ընկալում, որ մենք անկախացել ենք, ու մեզ արդեն հայոց լեզու էր պետք սովորել: 

Խորհրդային իներցիայով նա ինձ ու եղբորս ռուսերեն էր սովորեցնում, իսկ մեծ տարիքում էլ անընդհատ կոչ էր անում ռուսալեզու գրականություն շատ կարդալ:

Անկախության ճանապարհն ինձ համար սկսվում է մեր տան հատակին թափված մոմից ու իմ հատուկենտ ռուսերեն բառերից, սառն անկողնուց ու տատիկիս ջերմ սիրուց…

Անկախության հռչակման հաջորդ տարիներն ավելի լավ եմ հիշում. երբ խաղում էինք բակում, մթության մեջ, ու մեկ էլ հանկարծ պատուհաններից երեւում էր լույսը….ուռաաաաա, լույսերը տվեցին, գոռում էինք մենք ու վազում ամենքս մեր տուն: Այ թե ուրախություն էր, այ թե ոգեւորություն էր: Հիմա չեմ էլ հիշում, թե մենք՝ երեխաներս, ինչ էինք անում այդպես կարեւոր լույսի հետ կապված, բայց երեւի թե միայն այն միտքը, որ լույս կար, մեզ ուրախացնում էր:

Տանն էլեկտրականություն լիներ, թե չէ, մարդկանց հոգիներում լույս կար հաստատ: Հիշում եմ, թե որքան հարեւաններ էին մեր տուն գալիս այդ օրերին: Ու գալիս էին առանց զանգելու, առանց զգուշացնելու, ուղղակի, վեր էին կենում ու գալիս… ու մերոնք էլ չէին մտածում, թե ինչ հյուրասիրեն. կարտոֆիլը դնում էին վառարանի մեջ, թթու էլ ոնց էլ չլիներ, կճարվեր, ու վերջ. հաճելի երեկոն ապահովված էր, անգամ եթե կեսից լույսն անջատեին:

Հորեղբորս գործարանն այդ տարիներին Ռուսաստանի հետ էր համագործակցում, ու ինքը մի քանի անգամ այնտեղից վարելով մեքենա է բերել: Կապ չկար, հեռախոս չկար, ու մինչեւ հորեղբայրս տուն էր հասնում, մերոնք անհանգստությունից կես մարդ էին դառնում: Իսկ մենք՝ երեխաներս, այդ օրը երջանիկ էինք. Հորեղբայրդ ամենից շատ քաղցրավենիք էր բերում մեզ համար, որը մեզ բավականացնում էր մինչեւ նրա հաջորդ գնալը: Բայց քաղրավենիքը դեռ մի կողմ…իմ մանկության ամենատաքուկ ժամերն էին, երբ հորեղբայրս մեր մեծ ընտանիքը հավաքում էր մեր փոքրիկ խոհանոցում, եւ ընթրիքի համեղ սեղանի շուրջ մինչեւ ուշ գիշեր ձգվում էին նրա պատմություններն իր ճամփորդության մասին: Մենք՝ ես, եղբայրս ու հորեղբորս աղջիկը, լսում էինք մեզ համար հեքիաթային այդ դեպքերն ու ամենքս մեր երեւակայության մեջ դրանց մի ընթացք տալիս…

Քաղցր, անուշիկ ու անցած մանկությունս…որ համընկավ Հայաստանիս անկախության, դրա համար պայքարի ու դրա ծանր հետեւանքների հետ… մանկությունս, որ հիշելիս կոկորդս խեղդվում է, աչքերս ջերմանում են արտասուքից, ու մի թախծոտ լույս է իջնում վրաս… Մեր բակի ընկերուհիներս, որոնցից 90 %-ի ընտանիքները լքեցին անկախ Հայաստանը, մարդիկ, ովքեր ապրել էին 21 տարի առաջ այս օրը տեղի ունեցած ազգային վերելքն ու զգացել անբացատրելի մի բան՝ անկախություն…

Ու թերեւս այդ մեծ հույսերն էլ պատճառ դարձան այն մեծ հիասթափության ու դատարկությանը, այն մեծ ազգային անկումին, որ ունեցանք, որ ունենք ու որի մասին չեմ ուզում խոսել այսօր ու այստեղ, անկախության ու մանկությանս իմ հարազատ փոքրիկ սենյակից…