Ո՞վ է մեղավորը

Երկու օր առաջ Երեւանից գնում էի Վանաձոր, հայրենի քաղաքս: Գնում էի երթուղային տաքսիով: Նույն փոխադրամիջոցի մեջ էին նաեւ երկու պատանի: Ինչպես շատ արագ իմացա իրենց հեռախոսազրույցներից, նրանք եկել էին Երեւան բուժստուգման ու հիմա հետ էին վերադառնում:

Նստեցին երկուսով վերջին նստարանին ու ինչ-որ տհաճ երաժշտություն են միացրել ու լսում են բարձր: Էսպես կոչված блатной երգեր են լսում: Հա, իրենց գործն է, ինչ ուզում են, թող լսեն, բայց ականջակալով գոնե: Խնդրեցի, որ անջատեն բարձր երաժշտությունը, քանի որ երթուղայինում միացրած ռադիոյի հետ մի անտանելի աղմուկ էր տրանսպորտում: Էս երկուսն ինձ առաջարկեցին նույն բանը խնդրել վարորդին, քանի որ իրենք չեն պատրաստվում անջատել երաժշտություն կոչվածը: Ես, բնական է, չշարունակեցի տհաճ խոսակցությունը: Դիմացս հայրիկիս տարիքի մի մարդ էր նստած: Նա շրջվեց, նախազգուշական հայացքով նայեց տղաներին: Այդ հայացքը, բնական է, նրանց ոչինչ չասաց: Այս մարդու զգուշացումից հետո մի կերպ անջատեցին երաժշտությունը: Բայց դրանով մեր հերոսները չավարտեցին իրենց ելույթը: Մինչեւ ճանապարհի վերջը ցույց տվին իրենց անդաստիարակությունն ու տգիտությունը: Բարձր հռհռում էին, ամբողջ ճանապարհին հեռախոսով անիմաստ ու բարձր խոսում էին, հնարավոր ու անհնար բոլոր ընկերներին զանգեցին ու իրենց տարիքի համար ակտուալ բառապաշարով խոսեցին նրանց հետ, պատմեցին իրենց քաջագործություններից, որ արել էին Երեւանում, մայրիկին ճանապարհից խաբեցին` ասելով, որ դեռ «Հանրապետական հիվանդանոցում են, էգուց են գալու Կիրովական»: Մի խոսքով, մինչեւ երթուղայինից իջնելը բոլոր ուղեւորներին անհանգստություն էին պատճառում:

Ու իրենք վաղը-մյուս օրը գնալու են բանակ: Հիմա ո՞վ է մեղավոր, որ իրենք անդաստիարակ ու անկիրթ են, հանրության մեջ իրենց պահել, մարդկանց հետ շփման ձեւ չգիտեն: Ես պատկերացրի, որ եթե երթուղայինում հետս ընկերս կամ եղբայրս լինեին, հաստատ այս պատանիների հետ կոնֆլիկտ էր լինելու. տղաները միմյանց այսօրինակ պահվածքը տանել չեն կարողանում ու ավելի կտրուկ են արձագանքում: Ու իրենք շուտով գնալու են բանակ ու հանդիպելու են իրենց նման, իրենցից մի քիչ էլ անկիրթ, իրենցից մի քիչ ավելի կիրթ, բայց տաքարյուն երիտասարդներին:

Այս պատանիների դաստիարակության ու անդաստիարակության մեջ դեռեւս մեծ դեր են ունեցել նրանց ընտանիքն ու դպրոցը: Սակայն այս երկու կարեւորագույն կառույցները կամ առանձնապես ջանքեր չեն թափել` արդյունքի հասնելու համար, կամ էլ ուղղակի չեն հաջողվել իրենց առաքելության մեջ: Հիմա նրանք բանակ են գնում, ու պատասխանատվությունն անցնում է ՊՆ-ին: ՊՆ-ն եւս պետք է ջանքեր թափի, բայց նրա ձախողումը, Աստված մի արասցե, կարող է եւ ճակատագրական լինել:

Ձոն ՆՓԱԿ-ին

ՆՓԱԿ-ի մասին գրելու առիթ ունեցել եմ, բայց ՆՓԱԿ թատրոնի մասին է խոսքը: Իսկ այսօր որոշել եմ անդրադառնալ ՆՓԱԿ-ում կազմակերպվող ցուցահանդեսներին: Այս գրառումը ցանկացել եմ անել վերջին մի քանի ամսում ամեն անգամ ցուցահանդես դիտելիս, բայց միշտ ինչ-որ բան խանգարել է: Այսօր կհիշեմ մի քանի ցուցահանդեսներ միանգամից:

ՆՓԱԿ-ում կարելի է տեսնել մշակույթ, որը Երեւանում (դե ամեն դեպքում ինձ հայտնի մշակութային կենտրոնների շրջանակներում) ուրիշ տեղ չենք կարող գտնել: Էստեղ մի ուրիշ հայացք կա, էստեղ իրականության ընկալման մի ուրիշ դիտանկյուն կա, առօրյա գծագրված կյանքից կտրվելու հնարավորություն կա:

ՆՓԱԿ-ի ցուցահանդեսներում սիրուն-անուշիկ պատկերներ չկան, երջանիկ դեմքեր ու «գոհ» մշակույթ չկա:

Մի քանի ամիս առաջ արվեստի այս կենտրոնում դիտեցի Ռուբեն Մանգասարյանի հեղինակած «Անկախության ճանապարհին» ցուցահանդեսը: Ոչ թե ուղղակի դիտեցի, այլ սարսռացի, տեսա ու ապրեցի անկախության ծանր ուղին, որ անցել է ինձնից մեծ սերունդը. ես փոքր էի, սովից ու ցրտից շատ բան չեմ հիշում…. Պատերազմից էլ բան չէի հասկացել, երկրաշարժին մի քանի ամսական եմ եղել…

Մանգասարյանի արած լուսանկարներն այնքան պատկերավոր էին, до боли պատկերավոր, էնպիսի կադրեր կային, որ իրոք մարդու կյանքն էին պատկերում, կյանք, որը Հայաստանում 90-ականներին դաժան է եղել: Պարզ է, թե ինչու էր դաժան, դա չի քննարկման առարկան, այլ այդ վարպետ արվեստագետն է քննարկման առարկան, ում շնորհիվ այսօր էլ կարելի է խոսուն տեսնել 90-ականների սկիզբը:

Հաջորդ ցուցահանդեսը, որ դիտել եմ ՆՓԱԿ-ում վերջերս ու հիշում եմ, «Արդյունաբերական սիմֆոնիա»ն էր: Լուսանկարչական նոր ու ոչ տարածված ձեւեր, օրիգինալ լուծումներ:

Բոլորովին վերջերս մի հայակապ ցուցահանդես դիտեցի, որը կոչվում էր Քարի Հոգին: Էդպես էլ կար. հեղինակը, Միսակ Մաղաքյանը, հոգի էր տվել քարին, կամ էլ հանել էր քարի հոգին ու դրել էր աչքիս առաջ:

Քարեր շատ եմ սիրում, գետերի ափերից միշտ հավաքում եմ, հետս տուն բերում Բավականին քարեր ունեմ տանը: Ու ցուցասրահում քարի (ու ոչ միայն քարի, այլ նաեւ հողի) հետ հանդիպումը շատ հաճելի էր: Երեւանյան փոշոտ, անկենդան իրականությունից հետո մի փոքրիկ բնության հետ հանդիպում կազմակերպելն իրոք որ բարի գործ է J

Հեղինակը խոսել էր քարերի հետ, հարցեր տվել, պատասխաններ ստացել կամ չստացել, չգիտեմ, բայց այստեղ հարաբերություն կար բնության ու մարդու միջեւ…Էլ ուրիշ որտեղ, եթե ոչ ՆՓԱԿ-ում պիտի լիներ այս ցուցադրությունը: Էլ ո՞վ թույլ կտար հող լցնել իրենց ցուցասրահում J

Դե, մեկ էլ այսօրվա ցուցահանդեսը, որը ներկայացնում է Իրանի ժամանակակից մշակույթը: Անկեղծ ասած, այս ցուցահնդեսի միջոցով նոր Իրան տեսա, որը չէր համապատասխանում իմ ունեցած պատկերացումներին այս երկրի մասին: Իրանի մասին կարդում եմ հիմնականում ամերիկյան մամուլից, որտեղ խոսվում է միայն Իրանի հանդեպ կիառվելիք պատժամիջոցներից, իսկ իրանական ինձ հասանելի (անգլալեզու) մամուլը հիմնականում ասում է, որ Արեւմուտքը «բո-բո» է, եւ իրենք այնքան ուժ ունեն, որ կդիմակայեն այդ բո-բոյին:

Այսօր ՆՓԱԿ-ում տեսա Իրան, որը նավթի ու քաղաքականության հետ կապ չուներ, որը մարդկային էր, գունավոր ու ինձ մոտ ու հասկանալի… Աշխատանքները հիմնականում գրաֆիկական են: Նշեմ հեղինակներից մի քանիսի անունները. Ազարնուշ Էբրահիմի, Ջամշիդ Լեյսի, Ռուզբեհ Մաշհադի Զադեհ….Հատկապես տպավորիչ էր Ալի Անսարիի աշխատանքը: Ի դեպ, Ալին 2002-2012 ապրել եւ ստեղծագործել է Հայաստանում, ՆՓԱԿ-ում:  Այս ցուցադրությունը կտեւի մինչեւ մարտի 31-ը:

Շուտով ՆՓԱԿ-ում կսկսվի «Մեկ կադր, մեկ րոպե» կինոփառատոնը, դե իսկ աշնանն էլ «Մեկ քառակուսի մետր» թատերական փառատոնը կդիտենք: Հատկապես այս վերջինին անդրադարձել եմ ու քննադատաբար, բայց դե դա կապ չունի, սիրում եմ ՆՓԱԿ-ը` խենթ ու խելառ, օրիգինալ, իր դեմքով, իր ձեւով…. J

Ու աֆիշան դարձավ իվենթ

Երկու օր առաջ ընկերուհուս հետ քայլում ենք Օպերայի եւ բալետի ակադեմիական թատրոնի  շենքի մոտով: «Էստեղի աֆիշաներն ու՞ր տարան», հարցնում է ընկերուհիս: «Թատրոնների աֆիշաները տարել են Դերասանի տան մոտ, մնացածը` չգիտեմ», ասում եմ ես:

Որոշ ժամանակ առաջ, իսկ դա շատ վաղուց չէր, ընդամենը 2-3 տարի առաջ էր, իմ կյանքում ֆեյսբուքն ու ինտերնետը չնչին դեր ունեին: Այդ երանելի ժամանակներում ես էլ-փոստս ստուգում էի 5-7 օրը մեկ, ու 24 ժամվա բացարձակ մեծամասնությունն ապրում էի օֆլայն, իրական, շարժուն կյանքով: Այդ հին ու այսօր անիրական թվացող ժամանակներում շաբաթվա մեջ մեկ-երկու անգամ բլոկնոտով ու գրիչով (դրանք հիմա էլ միշտ մոտս են) մտերմագույն Փիսիկիս հետ գնում էինք աֆիշաներից արտագրում թատերական ներկայացումների օրերն ու վայրերը: Այն ժամանակ ոչ միայն մենք էինք պասիվ համացանցում, այլեւ թատրոններն էլ: «Այն ժամանակ»-ը երկու-երեք տարի առաջ էր, բայց թվում է, թե դա դարեր առաջ էր, անցյալ կյանքում էր:

Հիմա թատրոնները խաղացանկը գրում են իրենց էջերում, միջոցառումներ` իվենթներ, ուղարկում մարդկանց, հետո էլ նամակով խնդրում-հիշեցնում, որ չուշանանք:

Հիմա աֆիշաներին նայելու կարիք չկա: Համացանցն ամեն ինչ է դառնում, իսկ մեզ բոլորիս միավորում է Ֆեյսբուքը…

Շնորհավոր մարտի 8. նրանցը, ում այսօր ոչ ոք չշնորհավորեց

Մարդիկ ստեղծում են սովորույթներ, հետո ուրիշ մարդիկ դառնում են դրանց գերին: 

Մարդիկ ցանկանում են լինել հնարավորինս ազատ ու անկախ, առավել եւս` անծանոթ մարդկանց ստեղծած սովորույթներից, բայց դա շատ հաճախ չի հաջողվում: 

Մենք հաճախ ստիպված ենք տոներ նշել, չեմ ասում` անպայման տհաճությամբ ենք նշում, ուղղակի իսկապես հաճախ ստիպված ենք դրանք նշել այս կամ այն կերպ: Իսկ ինչու՞ ենք ստիպված. քանի որ ուրիշները նշում են, իսկ մարդու համար դժվար է հետ մնալ կողքիններից:

Մարտի 8-ն այս տարի շատ լավ անցավ: Առհասարակ, կյանքս շատ լավ է անցնում: Իմ սիրելին չի սպասում ո´չ Մարտի 8-ին, որ ինձ ուրախացնի, ո´չ գարնան գալուն, որ ինձ սիրի: Այս տարի մարտի 8-ն էլ անցավ սիրով ու քնքշանքով լի, լիքը շնորհավորանքներով, ուրախ ու արեւոտ:

Օրն ավարտվում է, բայց հոգ չէ, դեռ առջեւում կանանց միամսյակն է: Ես դեմ եմ «կանանց միամսյակ»-ին, ես «կնոջ ու տղամարդու ներդաշնակության ու սիրո» կյանք եմ ուզում:

Գիտեք` այսօր ամենաշատը ում մասի՞ն եմ մտածել. այն կանանց, ում այսօր ոչ ոք չի շնորհավորել: Այն կանանց, ում ամուսինը, միգուցե զոհվել է պատերազմում կամ ուղղակի մահացել է, կամ լքել է իրեն, այն կանանց, ում երեխաները հեռացել են օտար երկիր, որտեղ մարտի 8 չեն նշում, ու նրանք մոռացել այս տոնի մասին, այն տատիկներին, ովքեր մենակ են ապրում: Տոն օրերին ամեն զգացում սրվում է, թե´ ուրախ, թե´ թախծոտ…

Ի սրտե ուզում եմ տաք ու սրտակից բառեր ասել ձեզ, ուզում եմ սրտիս ջերմությունից մի ալիք ձեզ ուղարկել.. դուք դժվար կարդաք իմ գրառումը, բայց ուզում եմ, որ զգաք իմ զգացածը ձեր հանդեպ…

Դասեր փորձառու դերասանից. հանդիպում Ռեգիմանտաս Ադոմայտիսի հետ

Երեկ երեկոյան Կ. Ստանիսլավսկու անվան ռուսական դրամատիկական թատրոնում բացվեց «Արմմոնո» միջազգային տասներորդ թատերական փառատոնը: Բացման երեկոյին թատրոնը հյուրընկալեց Լիտվայի և ԽՍՀՄ վաստակավոր արտիստ Ռեգիմանտաս Ադոմայտիսին:

Համոզված եմ` այս անունն ավելի շատ բան է ասում մեր մայրիկ/հայրիկներին սերնդին, քան թե իմ սերնդին: Հանդիպումից առաջ փորձեցի մի քանի բան կարդալ այս դերասանի մասին, քանի որ, անկեղծ ասած, շատ էլ ծանոթ չէի նրան:

Բեմ բարձրացավ 75-ամյա մի պապիկ, ով բավականին լավ էր պահպանվել: Թեկուզ դեր չէր խաղում, բայց խաղում էր. արտիստիկ էրJ Սկսեց խոսել: Նախ անընդհատ բողոքում էր, որ իրենից է խոսում եւ ոչ թե փառատոնից: Հետո սկսեց պատմել. իրենից, իր կյանքից, իր դերերից: Հիշեց իր «հայկական դասը»: 90-ականների սկզբին Հայաստանում ֆիլմի նկարահանման է մասնակցել: Հեղինակը, Լյուդմիլա Սահակյանցը, այդ թվականներին ֆիլմ է նկարահանել Կոմիտասի մասին:

«Ջուր չկար, լույս չկար, գազ չկար, կողքի խանութում պեպսի-կոլայի նման մի հեղուկ կար, մեկ էլ կարծեմ` աղ, Հայաստանում ապրած օրերն է հիշում դերասանը,-Հայաստան ասելիս առաջինը մարմնովս ցուրտ է անցնում», կես-կատակ, կես-լուրջ ասում է արտիստը:

«Իսկ երբ տուն հասա, դուռը թակեցի, բացեցին, ու ես տեսա լույս…..ջուր, այն էլ տաք….չէի հավատում….այ դա երջանկություն էր: Չեք պատկերացնի», ասում է դերասանն ու ավելացնում` չնայած ո՞նց չեք պատկերացնի, դուք քանի~ տարի եք այդպես ապրել:

«Սրանից հետո ես սկսեցի կյանքին լրիվ այլ կերպ նայել, եւ սա շնորհիվ Հայաստանի ու հայերի: Ես սա անվանում եմ հայկական դաս», խոստովանում է Ադոմայտիսը: 

Արտիստն անդրադարձավ նաեւ արվեստի դերին: Ասում է` եթե արվեստ, գեղեցկություն ու բարություն չկա, որքան ուզում ես փող ունեցիր, մի բան կյանքումդ կպակասի: Լավ է ասումJ 

Խոսեց նաեւ դերասանի դերի մասին: Ասում է` հիմա շատ հաճախ դերասանն ուղղակի խամաճիկ է բեմադրիչի ձեռքին, իսկ վերջինս էլ շոու է բեմադրում: Գիտե՞ք, ասում է, դերասանի ինտիմ շփումն է պակասում բեմից, պետք չի բեմի վրա գլխիվայր կանգնել, դա չի թատրոնը: Լավ է ասում J

Սա Ադոմայտիսը: Դառնամ մեզ: Այ մարդ, հյուր ենք ընդունում, կարգին հարցեր էլ չենք պատրաստում, կարգին տեխնիկա չենք բերում, պատրաստված, վստահ, հանգիստ հաղորդավար/ուհի չենք ընտրում….. Ամոթ մեզ, որ հեռախոսները չանջատեցինք, որ դահլիճում շարժը չէր դադարում, որ շատերը կեսից հեռացան…Ապրի Ադոմայտիսը, որ իրավիճակը փրկեց իր փորձառությամբ ու իր հումորով:

Վերջում բեմից հեռանալուց առաջ խորհուրդ տվեց: Ասում է “Будь с собой”, ցանկացած դեպքում, “иди своей дорогой”: Ես վերցրի իմ դասն այս հանդիպումից: Շնորհակալ եմ…