Երիտասարդ հայագետ Էլլի Պոնոմարյովան հայերով ու Հայաստանով
առաջին անգամ սկսել է հետաքրքրվել Պետերբուրգի Պետական Համալսարան ընդունվելուց հետո:
«Իմ գիտելիքները Հայաստանի մասին Պետերբուրգի Համալսարանի
Արեւելագիտության բաժին ընդունվելուց առաջ բավականին քիչ էին: Ճիշտն ասած, բաժնի ընտրությունը
պատահական էր: Համալսարան ընդունվելուց հետո ես առաջին կուրսից ընտրել եմ հայերենը»,
պատմում է Էլլին:
Երիտասարդ հետազոտողը հետաքրքիր է համարում այն փաստը, որ
Կովկասի վերջին շրջանի պատմությունն այդքան էլ ուսումնասիրված չէ Ռուսաստանում:
«Պատմությունը, ազգագրագիտությունը մինչեւ 19-րդ դարն ուսումնասիրված
է, բայց արդի վիճակն ուսումնասիրված չէ»: Իսկ հայագետի կարիք Ռուսաստանում, մեր զրուցակցի
կարծիքով, հաստատ կա:
«Ռուսաստանում կարծիք կա, որ հայերը շատ մոտ են մեզ, եւ մեր
մշակույթները նման են: Մարդիկ այդպես են մտածում, քանի որ հայերն էլ քրիստոնյա են,
քանի որ Ռուսաստանը եւ Հայաստանը ժամանակին միասին են մտել Խորհրդային Միություն: Սակայն
այդպես կարծելով շատերն ուղղակի չեն էլ իմանում, թե որքանով է հին հայկական մշակույթը
եւ որքանով է այն տարբեր:
Կարծում եմ, որ այս ամենն իմանալը նախ հետաքրքիր է: Եւ երկրորդ,
մեզ մոտ մեծ հայ համայնք կա, եւ պետք է որ Ռուսաստանում պետական մակարդակով փորձեն
հասկանալ այն բոլոր ազգերին, ովքեր գալիս են Ռուսաստանում ապրելու: Դա կօգնի նրանց
ճիշտ ճանաչել ու առասպելներ չհորինել: Սա թույլ
կտա ռուս հասարակությանը լինել ավելի հանդուրժող, եւ տարբեր ազգերն այստեղ ստիպված
չեն լինի ձուլվել, այլ հնարավորություն կունենան պահպանել իրենց մշակույթը, լեզուն,
կրոնը»:
Էլլին Հայաստանում բավականին շատ է եղել, այստեղ շատ ընկերներ
ունի:
«Առաջին անգամ Հայաստան եկա միայնակ, բայց շատ չէի վախենում մենակ մնալուց, քանի որ արդեն հասկացել
էի, որ ազգը հյուրասեր է, միեւնույնն է, մենակ չեն թողնի: Առաջին օրվանից ինձ այստեղ
շատ են օգնել»:
Բնութագրելով հայերին՝ զրուցակիցս նշեց. «Երբ որ ծանոթանում
ես հայերի հետ, հասկանում ես, որ այստեղ ազդեցություններ կան եւ´ արեւելքից, եւ´ արեւմուտքից:
Կան նաեւ սովորություններ, որոնք հենց միայն հայերինն են: Բաներ կան, որ անսովոր էին:
Օրինակ, որ մարդիկ էմոցիոնալ են, աղմկոտ են: Առաջին հայացքից դա շփոթեցնում է, թվում
է. թե մարդիկ ոչ թե ուղղակի զրուցում են, այլ կռվում են»:
Այս տարվա այցելությունից առաջ վերջին անգամ Հայաստանում
եղել է չորս տարի առաջ: Փոփոխություններ նկատում է.
«Իմ կարծիքով, փոխվել է նախ քաղաքի տեսքը: Ինձ համար ցավալի
է այն, ինչ կատարվում է կենտրոնում. Թամանյանի Երեւանը քանդվում է: Եւ եթե դա ինձ համար
ցավալի է, պատկերացնում եմ, թե դա որքան ցավալի է այն մարդկանց համար, ովքեր մեծացել
են այս քաղաքում:
Եւ երկրորդ փոփոխությունը, որ նկատում եմ, շատացել են օտարերկրացիները:
Ու կարծում եմ, որ դա լավ է: Երեւանը միշտ բնակեցված է եղել հայերով, բայց մեծ քաղաքների
համար դա նորմալ չէ: Լավ է, երբ դրսից մարդիկ են գալիս: Երբ մարդը շփվում է ուրիշի
հետ, ով խոսում է օտար լեզվով, ով սկզբից տարօրինակ է թվում, գիտակցության հորիզոնը
զարգանում է:
Ու նաեւ նկատում եմ, որ հասարակության սովորույթներն էլ են
փոխվում: Երիտասարդներն իրենց ավելի ազատ են զգում: Մի քանի տարի առաջ մթնոլորտն ավելի
պահպանողական էր: Հիմա մի ինչ-որ բան փոխվել է»:
Էլլին ցանկանում է հայագիտության գծով գիտական աշխատություն
գրել. պլանավորում է դիմել ասպիրանտուրա:
«Ես ուզում եմ ուսումնասիրություն անել Հայաստան վերադարձող
սփյուռքահայերի մասին: Նկատում եմ, որ Հայաստան վերադարձող սփյուռքահայերը որոշակի
խնդիրներ են ունենում:
Մարդիկ, ովքեր այստեղ են ապրում, եւ նրանց պայմաններոը ծանր
են, օգնություն են սպասում Սփյուռքից: Կարծեմ նրանք ստանում են, բայց երեւի թե դա բավական
չէ, եւ չի կարող բոլոր խնդիրները լուծել: Եկողներն էլ արդեն ապրել են ուրիշ հասարակություններում
եւ ուրիշ կանոնների են սովոր: Հատկապես Արեւմտյան
երկրներից եկողները ցանկանում են, որ այստեղ էլ ամեն ինչ լինի ըստ օրենքի, նրանց մտածելակերպը
տարբեր է: Նրանք նաեւ մտածում են, որ իրենք տուն են գալիս: Առկա է նաեւ լեզվի խնդիրը»:
Հայագետը հետաքրքիր է համարում այն հանգամանքը, որ չնայած
տնտեսական դժվար իրավիճակին, վերադառնալ ցանկացողներ կան:
«Ճիշտ է, ներգաղթի ու արտագաղթի չափերը համեմատել հնարավոր
չի, բայց եթե ցանկանում ենք, որ այդ չափերը հավասարվեն, պետք է որ հասարակությունը
հասկանա, թե ինչ խնդիրներ են ունենում եկողները, եւ պետք է, որ եկողներն ու այստեղ
ապրողներն իրար լսեն ու հասկանան. այդ դեպքում խնդիրները լուծել հնարավոր են»:
Հետազոտողը կարծում է, որ այս ուսումնասիրությունները կարող
են հիմք դառնալ նաեւ Սփյուռքի նախարարության միջոցառումների համար:
«Մշակութային միջոցառումներ կազմակերպելն, իհարկե, լավ է,
բայց եթե նախարարությունը կա, այն պետք է զբաղվի իրական, թեժ հարցերով», կարծում է
Էլլին ու պլանավորում է հաջորդ այցին հարցազրույց ունենալ նաեւ Սփյուռքի Նախարարությունում:
Երիտասարդ ուսումնասիրողը կարծում է, որ աշխարհի բոլոր սփյուռքներն
ինչ-որ նմանություններ ունեն, իսկ հայկականն ավելի շատ առանձնանում է տարբերություններով
ու յուրահատկություններով:
Թամարա Գրիգորյան
Նյութը որոշ խմբագրումներով լույս է տեսել ՛՛Առավոտ՛՛ օրաթերթի 27.07.12 համարում:
