Հայագետ. աշխարհի բոլոր սփյուռքներն ինչ-որ նմանություններ ունեն, իսկ հայկականն առանձնանում է յուրահատկություններով

Երիտասարդ հայագետ Էլլի Պոնոմարյովան հայերով ու Հայաստանով առաջին անգամ սկսել է հետաքրքրվել Պետերբուրգի Պետական Համալսարան ընդունվելուց հետո: 

«Իմ գիտելիքները Հայաստանի մասին Պետերբուրգի Համալսարանի Արեւելագիտության բաժին ընդունվելուց առաջ բավականին քիչ էին: Ճիշտն ասած, բաժնի ընտրությունը պատահական էր: Համալսարան ընդունվելուց հետո ես առաջին կուրսից ընտրել եմ հայերենը», պատմում է Էլլին:

Երիտասարդ հետազոտողը հետաքրքիր է համարում այն փաստը, որ Կովկասի վերջին շրջանի պատմությունն այդքան էլ ուսումնասիրված չէ Ռուսաստանում:

«Պատմությունը, ազգագրագիտությունը մինչեւ 19-րդ դարն ուսումնասիրված է, բայց արդի վիճակն ուսումնասիրված չէ»: Իսկ հայագետի կարիք Ռուսաստանում, մեր զրուցակցի կարծիքով, հաստատ կա:

«Ռուսաստանում կարծիք կա, որ հայերը շատ մոտ են մեզ, եւ մեր մշակույթները նման են: Մարդիկ այդպես են մտածում, քանի որ հայերն էլ քրիստոնյա են, քանի որ Ռուսաստանը եւ Հայաստանը ժամանակին միասին են մտել Խորհրդային Միություն: Սակայն այդպես կարծելով շատերն ուղղակի չեն էլ իմանում, թե որքանով է հին հայկական մշակույթը եւ որքանով է այն տարբեր:

Կարծում եմ, որ այս ամենն իմանալը նախ հետաքրքիր է: Եւ երկրորդ, մեզ մոտ մեծ հայ համայնք կա, եւ պետք է որ Ռուսաստանում պետական մակարդակով փորձեն հասկանալ այն բոլոր ազգերին, ովքեր գալիս են Ռուսաստանում ապրելու: Դա կօգնի նրանց ճիշտ ճանաչել ու առասպելներ չհորինել:  Սա թույլ կտա ռուս հասարակությանը լինել ավելի հանդուրժող, եւ տարբեր ազգերն այստեղ ստիպված չեն լինի ձուլվել, այլ հնարավորություն կունենան պահպանել իրենց մշակույթը, լեզուն, կրոնը»:

Էլլին Հայաստանում բավականին շատ է եղել, այստեղ շատ ընկերներ ունի:

«Առաջին անգամ Հայաստան եկա միայնակ, բայց շատ չէի  վախենում մենակ մնալուց, քանի որ արդեն հասկացել էի, որ ազգը հյուրասեր է, միեւնույնն է, մենակ չեն թողնի: Առաջին օրվանից ինձ այստեղ շատ են օգնել»:

Բնութագրելով հայերին՝ զրուցակիցս նշեց. «Երբ որ ծանոթանում ես հայերի հետ, հասկանում ես, որ այստեղ ազդեցություններ կան եւ´ արեւելքից, եւ´ արեւմուտքից: Կան նաեւ սովորություններ, որոնք հենց միայն հայերինն են: Բաներ կան, որ անսովոր էին: Օրինակ, որ մարդիկ էմոցիոնալ են, աղմկոտ են: Առաջին հայացքից դա շփոթեցնում է, թվում է. թե մարդիկ ոչ թե ուղղակի զրուցում են, այլ կռվում են»:

Այս տարվա այցելությունից առաջ վերջին անգամ Հայաստանում եղել է չորս տարի առաջ: Փոփոխություններ նկատում է. 

«Իմ կարծիքով, փոխվել է նախ քաղաքի տեսքը: Ինձ համար ցավալի է այն, ինչ կատարվում է կենտրոնում. Թամանյանի Երեւանը քանդվում է: Եւ եթե դա ինձ համար ցավալի է, պատկերացնում եմ, թե դա որքան ցավալի է այն մարդկանց համար, ովքեր մեծացել են այս քաղաքում:

Եւ երկրորդ փոփոխությունը, որ նկատում եմ, շատացել են օտարերկրացիները: Ու կարծում եմ, որ դա լավ է: Երեւանը միշտ բնակեցված է եղել հայերով, բայց մեծ քաղաքների համար դա նորմալ չէ: Լավ է, երբ դրսից մարդիկ են գալիս: Երբ մարդը շփվում է ուրիշի հետ, ով խոսում է օտար լեզվով, ով սկզբից տարօրինակ է թվում, գիտակցության հորիզոնը զարգանում է:

Ու նաեւ նկատում եմ, որ հասարակության սովորույթներն էլ են փոխվում: Երիտասարդներն իրենց ավելի ազատ են զգում: Մի քանի տարի առաջ մթնոլորտն ավելի պահպանողական էր: Հիմա մի ինչ-որ բան փոխվել է»:

Էլլին ցանկանում է հայագիտության գծով գիտական աշխատություն գրել. պլանավորում է դիմել ասպիրանտուրա:  

«Ես ուզում եմ ուսումնասիրություն անել Հայաստան վերադարձող սփյուռքահայերի մասին: Նկատում եմ, որ Հայաստան վերադարձող սփյուռքահայերը որոշակի խնդիրներ են ունենում:

Մարդիկ, ովքեր այստեղ են ապրում, եւ նրանց պայմաններոը ծանր են, օգնություն են սպասում Սփյուռքից: Կարծեմ նրանք ստանում են, բայց երեւի թե դա բավական չէ, եւ չի կարող բոլոր խնդիրները լուծել: Եկողներն էլ արդեն ապրել են ուրիշ հասարակություններում եւ ուրիշ կանոնների են սովոր:  Հատկապես Արեւմտյան երկրներից եկողները ցանկանում են, որ այստեղ էլ ամեն ինչ լինի ըստ օրենքի, նրանց մտածելակերպը տարբեր է: Նրանք նաեւ մտածում են, որ իրենք տուն են գալիս: Առկա է նաեւ լեզվի խնդիրը»:

Հայագետը հետաքրքիր է համարում այն հանգամանքը, որ չնայած տնտեսական դժվար իրավիճակին, վերադառնալ ցանկացողներ կան:

«Ճիշտ է, ներգաղթի ու արտագաղթի չափերը համեմատել հնարավոր չի, բայց եթե ցանկանում ենք, որ այդ չափերը հավասարվեն, պետք է որ հասարակությունը հասկանա, թե ինչ խնդիրներ են ունենում եկողները, եւ պետք է, որ եկողներն ու այստեղ ապրողներն իրար լսեն ու հասկանան. այդ դեպքում խնդիրները լուծել հնարավոր են»:

Հետազոտողը կարծում է, որ այս ուսումնասիրությունները կարող են հիմք դառնալ նաեւ Սփյուռքի նախարարության միջոցառումների համար:

«Մշակութային միջոցառումներ կազմակերպելն, իհարկե, լավ է, բայց եթե նախարարությունը կա, այն պետք է զբաղվի իրական, թեժ հարցերով», կարծում է Էլլին ու պլանավորում է հաջորդ այցին հարցազրույց ունենալ նաեւ Սփյուռքի Նախարարությունում:

Երիտասարդ ուսումնասիրողը կարծում է, որ աշխարհի բոլոր սփյուռքներն ինչ-որ նմանություններ ունեն, իսկ հայկականն ավելի շատ առանձնանում է տարբերություններով ու յուրահատկություններով:

Թամարա Գրիգորյան

 Նյութը որոշ խմբագրումներով լույս է տեսել ՛՛Առավոտ՛՛ օրաթերթի 27.07.12 համարում: