Եկեղեցական տոներ, խորհուրդներ. պետք է իմանալ

«Արտագերս» երեկոյան դպրոցի մասնակիցների հետ Երեւանի Սուրբ Երրորդություն եկեղեցու քահանա Տեր Եսայի Արթենյանի հանդիպումներից երկուսը նվիրվեցին Հայ Առաքելական Եկեղեցու տոներին, խորհուրդներին, սովորույթներին:

Թեման այնքան լայն է ու ինֆորմատիվ, որ մեկ գրառման մեջ այն ամփոփելն այն անհնար է, ուստի այս գրառումն ընթերցելուց հետո էլ իմացեք, որ դեռ շատ բան չգիտեք Հայ Առաքելական Եկեղեցու տոների, ծեսերի, սովորույթների մասին: Իսկ այդ բացը լավագույնս կարելի է լրացնել եկեղեցի այցելելով ու այդ խորհուրդներին ու տոներին անմիջապես հաղորդակցվելով:

Ինչպես նշեց Տեր Եսայի Արթենյանը, եկեղեցու բոլոր տոներն ուրախության օրեր են, սակայն այստեղ խոսքը հոգեւոր ուրախության մասին է: Իրականում առանց ճոխ սեղանի ու շատ հյուրերի էլ է հնարավոր իսկական տոն կազմակերպել եւ հոգով ուրախանալ, մաքրվել:

Սկսենք տոների տեսակներից:

Տերունական: Սրանք այն տոներն են, որոնք անմիջապես կապված են Հիսուս Քրիստոսի հետ. տոների անվանումն առաջացել է «տեր» բառից: Այս տիպի տոներից են Քրիստոսի Ծննդյան տոնը, Անվանակոչության, Թլպատման, Խաչվերաց (խաչին վերադարձ): Հատկանշական է, որ Մարիամ Աստվածածնին վերաբերող բոլոր տոները եւս (Հղացման, Տաճարի ընծայման, Ծննդյան, Տփո) տերունական են:

Սրբոց:  Եկեղեցին տարվա գրեթե կեսը նշում է որպես որեւէ սրբի օր: Սրբերի օրեր չեն նշվում միայն չորեքշաբթի եւ ուրբաթ օրերը, քանի որ սրանք պահքի օրեր են: Ի դեպ, այդ օրերին չի կատարվում նաեւ օրհնություն (մատաղի, պսակի եւ այլն):

Սրբոց օրերին եկեղեցականներն իրենց աղոթքներում հիշում են այն սրբերին, որոնց օրն է այդ օրը: Հատվածներն ընթերցվում են «Հայմս ավուր» ժողովածուից, որն ամփոփում է բոլոր սրբերի կյանքը:

Պահոց օրեր:  Շատ հաճախ մեր գիտակցության մեջ պահքն ընկալվում է որպես զրկանք, սակայն դա այդպես չի: Պահքը եւս տոն  է, հոգեպես մաքրվելու եւ հոգեւոր ուրախության առիթ: Պահքի օրերին, ինչպես արդեն նշվեց, չի կարելի մատաղ, պսակ անել: Անդրադառնալով Զատկին նախորդող Մեծ Պահքին, Տեր Եսայի քահանան նշեց, որ շատ հաճախ մենք կարծում ենք, թե սա միակ պահքն է տարվա մեջ: Իրականում տարվա գրեթե 160 օրեր պահքի օրեր են: «Պահքը պետք է ինքնանպատակ չլինի, մարդը պետք է պատրաստ լինի պահքին նախ եւ առաջ հոգեպես: Պահքը միայն սննդակարգով չի որոշվում», ընդգծեց Տեր Հայրը:

Եկեղեցական տոները լինում են շարժական եւ անշարժ: Քրիստոսի ծննդյան հետ կապված շատ տոներ անշարժ են. քանի որ հայտնի Քրիստոսի ծննդյան հստակ օրը, հայտնի են նաեւ դրա հետ կապված մի շարք իրադարձությունների օրեր: Իսկ որոշ տոներ կապված են Սբ. Զատիկի հետ. որոշվում է Սբ. Զատկի օրը եւ հետո դրա հետ կապված օրերը եւս:

Սբ. Ծնունդը, ինչպես նաեւ Պայծառակերպության, Խաչվերաց եւ մի քանի այլ տոներ կոչվում են տաղավար տոներ:

Ըստ Ավետարանի, Պայծառակերպության օրը Քրիստոսն այլակերպվել է իր աշակերտների աչքի առաջ Թափոր լեռան վրա:  Այդ ժամանակ աշակերտները խնդրում են Քրիստոսին մնալ այդտեղ ու հանգիստ ապրել. նրանք գիտեին, որ իջնելով ներքեւ, Քրիստոսը չարչարանքների է ենթարկվելու, իսկ այդտեղ կարելի է հանգիստ ապրել: Սակայն Քրիստոսը բացատրեց նրանց, որ լույսն ու հավատը պիտի տարածել այնտեղ, որտեղ շատ է չարիքը եւ ոչ թե մնալ մի տաքուկ անկյունում ու անվտանգ ապրել:

Նյութը չծանրացնելու համար առանձին-առանձին չեմ ներկայացնում բոլոր տոների խորհուրդները, քանի որ դրանք բոլորն էլ բավականին երկար պատմություն ունեն: Ի դեպ, այս բոլոր տոենրի մասին կարելի է կարդալ հոգեւոր գրքերում, ինչպես նաեւ տեղեկանալ դրանց խորհրդին` հաճախակի այցելելով եկեղեցի ու զրուցելով հոգեւոր սպասավորների հետ:

Կարեւոր է իմանալ նաեւ եկեղեցու յոթ խորհուրդները. կարգ հիվանդաց, ձեռնադրություն, օծում, պսակ, մկրտություն, հաղորդություն, դրոշմ, ապաշխարանք: Այս յոթ խորհուրդներից  հատկապես խոսելով պսակի մասին, Տեր Եսային նշեց, որ զույգերը պետք է իսկապես լավ հասկանան պսակի խորհուրդը: «Հաճախ աղջիկները չեն ցանկանում ասել` հնազանդ եմ, սակայն երբ հասկանում են իմաստը, ասում են:» Քրիստոնեությունը պատվիրում է կնոջը հարգել իր ամուսնուն, իսկ տղամարդը պարտավոր է սիրել իր կնոջը իր անձից էլ ավելի:

Տեր Եսային ներկաներին պատմեց նաեւ պատարագի մասին, ներկայացրեց պատարագի չորս մասերը: Սակայն մինչեւ պատարագին ներկա չգտնվենք, այդպես էլ չենք հասկանա պատարագի խորհուրդը:

Այս գրառման մեջ հնարավոր չի ամփոփել այն հսկայական տեղեկատվությունը, որն ստանում ենք քահանայի հետ զրուցելուց, բայց այսքանով ավարտեմ այս անգամ: Իսկ Տեր Եսայիի զրույցները "Արտագերս"-ի սաների հետ շարունակվում են :)